Ruộng lúa ở xã Ia Ka, huyện Chư Păh, Gia Lai khô cằn vì hạn hán. (Ảnh: Hoài Nam/TTXVN)

Giải pháp quan trọng thời điểm này là chuyển đổi cơ cấu cây trồng để đối phó với hạn hán. 

Hiện, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang phối hợp với các địa phương bị ảnh hưởng hạn hán triển khai nhiều mô hình chuyển đổi cơ cấy cây trồng ngay trong vụ Hè Thu 2016. 

Theo Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), để chuẩn bị cho vụ Hè Thu 2016, các địa phương cần chú ý các giải pháp trước mắt. Các vùng không đủ lượng nước cho sản xuất cần có phương án chuyển từ cơ cấu sản xuất 3 vụ sang 2 vụ, hoặc bố trí dịch chuyển khung thời vụ sản xuất cho phù hợp để tránh hạn; đẩy mạnh chuyển đổi những vùng thiếu nước sang cây trồng cạn ngắn ngày để tăng hiệu quả sản xuất và tiết kiệm nước tưới. Đặc biệt, vùng không có khả năng tưới tiêu thì chuyển đổi mùa vụ hoặc dừng sản xuất để tránh thiệt hại do hạn hán gây ra. 

Về lâu dài, các địa phương đang sản xuất 3 vụ/năm như Bình Định, Ninh Thuận, Bình Thuận, Khánh Hòa cần tính toán hiệu quả sản xuất 3 vụ lúa bấp bênh chuyển đổi sang 2 lúa (vụ Đông Xuân và Hè Thu) an toàn hơn, hiệu quả hơn hoặc chuyển sang 1 hoặc 2 vụ rau, màu… có hiệu quả cao. 

Đối với các tỉnh sản xuất 2 vụ lúa/năm như Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Phú Yên và Bình Định tiếp tục rà soát nguồn nước, kênh tưới để điều chỉnh lịch xuống giống phù hợp với lịch tưới. 
Đáng chú ý, các xã, huyện trung du, miền núi sử dụng nguồn nước các hồ đập chứa có dung tích vừa và nhỏ, khả năng sinh thủy đầu nguồn hạn chế thường đủ nước tưới trong vụ Đông Xuân và nước tưới vụ Hè Thu bấp bênh cần nghiên cứu chuyển dịch thời vụ xuống giống muộn hơn và sử dụng giống ngắn ngày để né tránh mưa cuối vụ hoặc chuyển đổi sang cây trồng cạn ngắn ngày có nhu cầu nước ít hơn. 

Vụ Hè Thu 2016, Cục Trồng trọt cho rằng các địa phương cần tiếp tục chỉ đạo bà con kiên quyết sử dụng giống ngắn ngày và cực ngắn ngày, có năng suất, chất lượng khá, cứng cây chống đổ ngã, chú ý bố trí bổ sung giống có khả năng chịu hạn, mặn như TH3-3, TH3-5, PAC807, Nhị ưu 838… Kiên quyết không sử dụng giống dài ngày, không sử dụng thóc thịt làm giống. 

Trung tâm Khuyến nông Quốc gia khuyến cáo, các địa phương cần áp dụng các mô hình chuyển đổi cây trồng cho hiệu quả kinh tế cao mà Trung tâm đã triển khai trong thời gian qua như mô hình trồng lạc L23 trên đất ruộng chuyển đổi tại Quảng Nam; mô hình trồng thâm canh ngô lai giống mới tại Bình Định; mô hình trồng rau an toàn tại Ninh Thuận... 

Bên cạnh yếu tố thời vụ và cơ cấu giống, vụ Hè Thu 2016, các địa phương cần tập trung triển khai n ạo vét các kênh mương, bờ vùng, bờ thửa; gia cố các bờ đập bơm tát, tiến hành kiểm tra và sửa chữa, tu bổ công trình; tổ chức quản lý chặt chẽ nguồn nước, vận hành hợp lý các công trình, điều tiết nước theo từng giai đoạn phù hợp với yêu cầu cây trồng. 

Theo Tổng cục Thủy lợi, tại khu vực Duyên hải Nam Trung Bộ, lượng nước cung cấp cho sản xuất nông nghiệp chủ yếu từ các hồ chứa thủy lợi, thủy điện. Hiện tại, một số hồ chứa thủy lợi, thủy điện có dung trữ thấp, không đủ đáp ứng cho cây trồng vụ Đông Xuân 2015-2016 nên đã xảy ra hạn hán tại một số khu vực. 

Những tháng đầu năm 2016 lượng mưa không đáng kể, lượng nước dự trữ các hồ đập đang xuống ở mức thấp chỉ đạt từ 30-60% dung tích thiết kế. Đặc biệt, 3 tỉnh Khánh Hoà, Ninh Thuận và Bình Thuận bị hạn nặng. 

Thống kê của Cục Trồng trọt, diện tích canh tác lúa toàn vùng Duyên hải Nam Trung Bộ hiện nay khoảng 230.000ha; trong đó, đất sản xuất 2 vụ lúa khoảng 145.500ha, đất 3 vụ khoảng 74.500ha và đất 1 vụ khoảng 10.400ha. 

Tổng diện tích không xuống giống Đông Xuân được là 16.423ha (trong đó nhiều nhất là Bình Thuận 12.717ha, Ninh Thuận 2.060ha, Khánh Hòa 1.646ha). 

Tổng diện tích vụ Đông Xuân đã xuống giống đang bị thiệt hại do hạn hán là 10.829ha, trong đó, cây lúa 5.790ha, cây màu 3.388ha, cây công nghiệp dài ngày 308ha, cây ăn quả 434ha, cây khác 909ha. 

Trong khi đó, lượng nước tại các hồ chứa khu vực Duyên hải Nam Trung Bộ phục vụ tưới vụ Đông Xuân thiếu hụt nghiêm trọng. Tổng diện tích cây trồng tiếp tục có nguy cơ bị ảnh hưởng của hạn hán trong thời gian tới là trên 40.000ha. 

Căn cứ tình hình lượng nước hiện có trong hồ chứa, diễn biến hạn hán trong những năm vừa qua, cho thấy nếu không có lũ tiểu mãn vào tháng 5/2016 thì khả năng, tiểu vùng 2 và 3 có khoảng trên 90.000ha lúa màu bị thiếu nước. Đáng chú ý, diện tích khả năng không sản xuất được khoảng trên 30.000ha, và 60.000ha phải có phương án phòng, chống hạn hán./. 

Tạp chí điện tử Hoà Nhập, cơ quan ngôn luận của Hiệp hội Doanh nghiệp của Thương binh và NKT Việt Nam, liên tục cập nhật thông tin liên quan về lĩnh vực kinh doanh của Thương binh và Người khuyết tật như: Đầu tư, kinh doanh, thương mại, dịch vụ, bất động sản, sức khỏe. Ngoài ra, Tạp chí cũng xin giới thiệu tới độc giả những bài viết về chính sách cho người có công, tấm gương thương binh, người khuyết tật vượt khó, doanh nhân thương binh, người khuyết tật tiêu biểu, doanh nghiệp của thương binh và người khuyết tật. Kính mời độc giả đón đọc. Mọi ý kiến đóng góp và chia sẻ xin liên hệ qua email tapchihoanhap@gmail.com.